Zadanie maturalne: Na podstawie fragmentu Powrotu Posła J.U. Niemcewicza przedstaw stosunek oświeceniowej szlachty do Rzeczypospolitej
Zadanie maturalne, które ma posłużyć maturzystom do przygotowania się do pisemnej części matury z polskiego, na której wymagana jest umiejętność pisania dobrego wypracowania maturalnego (najlepiej: rozprawki, eseju) opartego na analizie załączonego do tematu fragmentu lektury (epika, dramat) lub wiersza. Zadanie to może również przydać się do zwykłego powtórzenia wiedzy o tekście, epoce. Nie wymaga pomocy nauczyciela ponieważ klucz odpowiedzi jest dołączony do zadania maturalnego.
Julian Ursyn Niemcewicz Powrót posła - fragmenty do zadania maturalnego
Klucz odpowiedzi do zadania maturalnego: Na podstawie fragmentu Powrotu Posła J.U. Niemcewicza przedstaw stosunek oświeceniowej szlachty do Rzeczypospolitej
Klucz odpowiedzi:
można uzyskać maksymalnie 25 punktów
Analiza wstępna - 0-3
1. opis bohaterów: (Podkomorzy – patriota, sarmata idealny, dynamiczny, wykształcony, erudyta; Starosta – sarmata realny, stagnacja, zaściankowy)
2. relacje między postaciami: toczą spór, są antagonistami
3. język postaci:
- Podkomorzy – identyfikuje się z Polakami (1 os. lm.), wykorzystuje różne argumenty, szanuje swojego rozmówcę, opanowany, racjonalny;
- Starosta - egoizm (1 os. lp.), powtarza ten sam argument, obraża rozmówcę, atakuje jego osobę, emocjonalny;
4. temat rozmowy: ocena reform oświeceniowych
5. określenie kontekstu historycznego/politycznego – Konstytucja 3 Maja, Sejm Wielki
6. Wskazanie gatunku literackiego.
Racje Podkomorzego 0 - 10
1. ojczyzna jest ważniejsza niż własny interes
2. posłowie to najlepsi reprezentanci narodu
3. posłowie ratują kraj (dbają o jego pozycję)
4. potępia „liberum veto" - ceni „mądrą wolność" (ograniczenie wolności szlacheckiej)
5. reformy zaprowadziły ład
6. przyczyny upadku Polski: zrywanie sejmu, egoizm i prywata, zaniedbania i lenistwo Polaków
7. młodzi Polacy nie popełnią błędów przodków
8. król jest wzorem do naśladowania
9. szlachta słucha swego króla
10. marzy o państwie silnym i sprawiedliwym
11. dumny z tego, że syn jest posłem
Racje Starosty 0 - 9
1. szlachta na sejmie nie wie co robi; krytykuje zmiany, złe zmiany; zmiany na gorsze
2. stale powtarza topos: „Ach! Gdzież te niegdysiejsze śniegi"
3. sejm i rząd są zbędne i bezużyteczne; zły sejm i zły król
4. z rozrzewnieniem wspomina „Noc Saską"
5. liczy się tylko jego dobro (prywata, egoizm)
6. krytykuje zniesienie „liberum veto"
7. ceni sobie dawną bezkarność szlachty
8. zrywanie obrad sejmu traktuje jako sposób na wzbogacenie
9. wiedzę o świecie czerpie z tradycji (zaściankowość)
10. boi się wzmocnienia władzy królewskiej, despotyzmu i woli anarchię
5. Wnioski:
Wniosek pełny: (3)
np.
Dialog przedstawia głębokie podziały w polskiej szlachcie. Dydaktyzm przejawia się w zderzeniu ze sobą antagonistycznych postaw Sarmaty idealnego – Podkomorzego i Sarmaty realnego – Starosty. Autor zadbał o wyższość racji, wartości i postawy oświeceniowego patrioty.
Wniosek częściowy: (2)
np.
Podkomorzy to przykład sarmaty oświeconego – patrioty, a Starosta – to przykład sarmaty realnego, który źle ocenia zmiany w kraju.
Podsumowanie: (1)
np.
Podkomorzy jest zadowolony ze zmian. Starosta nie jest zadowolony ze zmian. Toczą spór.